stracić dach nad głową

- dach blaszany a. z blachy a tin roof

- dach słomiany a. ze słomy a thatched roof

- pokój pod dachem an attic room

- samochód z otwieranym dachem a convertible (car)

- wejść na dach to get a. go onto the roof

- spaść z dachu to fall off a roof

- dach przecieka the roof’s leaking

- dzieci bawiły się pod dachem the children were playing indoors

- w ciągu paru miesięcy budynek stanął pod dachem in the course of a couple of months, the building was roofed over

- siedzieliśmy pod dachem z gałęzi drzew we were sitting under a canopy of trees

- dach świata the roof of the world

- mieć dach nad głową to have a roof over one’s head

- nie mieć dachu nad głową to have no roof over one’s head, to be homeless

- stracić dach nad głową to be without a roof over one’s head, to lose one’s home

- mieszkać pod jednym a. wspólnym dachem to live under one a. the same roof

- przyjąć kogoś pod swój dach to take sb in

- przybyć pod czyjś dach to arrive at sb’s place

- pierwsze tygodnie za granicą spędził pod dachem przyjaciela he spent his first weeks abroad at a friend’s place

- □ dach czterospadowy Budow. hip(ped) roof

- dach dwuspadowy Budow. gable roof

- dach mansardowy Archit. mansard (roof) GB, gambrel (roof) US

- dach naczółkowy Budow. hipped-gable roof, jerkin head roof

- dach jednospadowy Budow. pent roof

- dach siodłowy Budow. saddle roof, saddleback (roof)

* * *

* * *

bud., mot. roof; dach dwuspadowy gable l. saddle roof; dach świata przen. (= Tybet, Himalaje l. Mount Everest) roof of the world; (mieć) dach nad głową (have) a roof over one's head; nie mieć dachu nad głową have no roof over one's head, be homeless; (dom) z czerwonym/zielonym dachem red/green-roofed (house); aż po dach all the way up (to the roof); mieszkać pod jednym dachem live under one roof; wróble na dachu o tym ćwierkają przen. it's an open secret; a little bird told me; I heard it through the grapevine.

* * *

Gen.pl. głów

1. (człowieka, zwierzęcia) head; ból głowy headache; marzenie ściętej głowy pie in the sky, wishful thinking; trupia głowa skull and crossbones; od stóp do głów from head to foot; z odkrytą l. gołą głową bare-headed; bić kogoś na głowę be more than a match for sb; być czyimś oczkiem w głowie be the apple of sb's eye; chować głowę w piasek bury l. hide one's head in the sand; domagać się czyjejś głowy call for sb's head; drapać się w głowę scratch one's head; kręcić głową shake one's head; mieć dach nad głową have a roof over one's head; mieć głowę na karku pot. have a good head on one's shoulders; mieć słabą głowę pot. not be able to hold one's liquor; mieć urwanie głowy w pracy be having a hectic time at work; skinąć głową nod one's head; stawać na głowie, żeby coś robić stand on one's head l. bend over backwards to do sth; strzec kogoś/czegoś jak oka w głowie watch sb/sth like a hawk; zmyć komuś głowę pot. rake sb over the coals; dam sobie głowę uciąć, że... I'd bet my life that...; głowa mi pęka I've got a splitting headache; kręci mi się w głowie my head is spinning l. reeling; niech cię o to głowa nie boli never you mind; od przybytku głowa nie boli there is never too much of a good thing; ręczę za to głową I can vouch for it; włos z głowy mu nie spadnie not a hair of his head shall be injured, I can vouch for his safety; woda sodowa uderzyła mu do głowy pot. sb has got a big head, sb has grown too big for his/her britches; wszystko stoi na głowie everything has been turned upside down l. topsy turvy; głowa do góry! cheer up!

2. (= rozum) head, mind; człowiek z głową na karku a man with a good head on his shoulders; łamać sobie głowę nad czymś rack one's brains over sth; mieć coś z głowy have sth off one's mind; mieć olej w głowie have one's head screwed on right; przychodzić do głowy spring to mind; przyszło mi do głowy, że... it just came l. occurred to me that...; nic mi nie przychodzi do głowy nothing springs to mind; robić coś z głową use one's head to get sth done; suszyć komuś głowę give sb grief, bitch at sb; tracić głowę lose one's head; wylecieć z głowy slip one's mind; zawrócić komuś w głowie cast a spell on sb; zawracać komuś głowę pester l. bug sb about sth; nie zawracaj sobie tym głowy don't bother l. worry yourself about it; chodzi mi po głowie pewien pomysł I have an idea; chyba masz coś z głową pot. I think you have sth wrong upstairs; chyba masz nie po kolei w głowie pot. I don't think you have all your marbles; jego nazwisko wyleciało mi z głowy I had his name on the tip of my tongue; mam inne sprawy na głowie I've got other things to worry about; mam pustkę w głowie my mind is a blank, I have a mental block; moja w tym głowa, żeby... I'll make sure that...; nie mam głowy do interesów I don't have a head for business; to się nie mieści w głowie it staggers the mind l. imagination; wybij to sobie z głowy get that idea out of your head; spokojna głowa! pot. stay cool!; rusz głową! use your head!; zawracanie głowy! nonsense!; kto nie ma w głowie, ten ma w nogach little wit in the head makes much work for the feet l. heels.

3. (= człowiek jako osoba myśląca) head; co dwie głowy, to nie jedna two heads are better than one; co głowa, to rozum so many men, so many minds; mądrej głowie dość dwie słowie a word to the wise is sufficient.

4. (= człowiek jako jednostka) head; pół litra na głowę a half liter per head; płacić od głowy pay by the head.

5. (= zwierzchnik) head; głowa państwa head of state; koronowana głowa crowned head.

6. (np. kapusty) head; głowa cukru loaf of sugar.

1) head

2) pot (= mózg) brain

- układać bruki to pave a road with cobbles/setts

■ leżeć na bruku to be there for the asking a. taking

- pieniądze leżą na bruku the money is there for the taking

- szlifować bruki (próżnować) to loaf around, to roam the streets; (być bezrobotnym) to walk the streets looking for work

- wyrzucić kogoś na bruk (z mieszkania, domu) to throw sb out on a. onto the street; (z pracy) to throw sb out of work

- znaleźć się na bruku to find oneself out on the street

* * *

* * *

1. (stone) pavement; wyboisty bruk bumpy pavement; układać bruk lay (a) pavement; pieniądze leżą na bruku przen. money grows on trees.

2. przen. wyrzucić kogoś na bruk ( z pracy) give sb the ax; ( z domu) throw sb out onto the street; znaleźć się na bruku (= stracić pracę) get the ax; (= stracić dach nad głową) find o.s. on the street; szlifować bruki wander l. walk the streets.

- pokiwać głową to nod (one’s head)

- pokręcić a. potrząsnąć głową to shake one’s head

- pochylać głowę to bow one’s head

- podnosić głowę to raise one’s head; przen. to rebel, to revolt

- ból głowy a headache

- cierpieć na ból głowy to have a headache

- głowa mi/jej pęka a. puchnie od hałasu/waszego gadania all the noise/your chatter is giving me/her a splitting headache

- włożyć czapkę na głowę to put a cap on

- chodzić z gołą a. odkrytą głową to go bareheaded

- głową naprzód [upaść, skoczyć] headlong, head first

- od stóp do głów from head to toe a. foot

- zmierzyć kogoś wzrokiem od stóp do głów to look sb up and down, to look sb over from head to foot

- ubrana na czerwono od stóp do głów dressed in red from head to toe

- przerastać kogoś o głowę (być wyższym) to be a head taller than sb; przen. to be head and shoulders above sb

- głowa ci/mu się kiwała (ze zmęczenia) you were/he was nodding off; (od alkoholu) you were/he was tipsy

- krew uderzyła mu/jej do głowy the blood rushed to his/her head

- kręciło się jej/mi w głowie she/I felt dizzy, her/my head was spinning

- szumiało mu w głowie his head was spinning a. whirling

- leje mi się na głowę my roof leaks

- (mieć) dach nad głową (to have) a roof over one’s head

- z głowy (z pamięci, bez sprawdzania) from memory

- chodzi mi po głowie myśl a. pomysł, żeby zmienić pracę I’ve been toying with the idea of changing jobs

- siedzieć komuś w głowie [myśl, wydarzenie] to be on sb’s mind, to weigh on sb’s mind

- ten problem od tygodnia siedzi mi w głowie I haven’t been able to get my mind off the problem all week

- nie mieścić się komuś w głowie to be unbelievable a. incredible, to boggle sb’s mind

- nie mieści mi się w głowie, jak mogłeś zapomnieć o jej urodzinach I can’t believe you forgot her birthday

- nie postać komuś w głowie [myśl, pomysł] to not occur to sb, to not enter sb’s mind a. head

- nawet w głowie mi nie postało, żeby się jej sprzeciwiać it never even occured to me to contradict her

- nic mi nie przychodzi do głowy nothing comes to mind, I can’t think of anything

- nie przyszło jej do głowy, żeby do niego zadzwonić a. że powinna do niego zadzwonić it didn’t occur to her to phone him a. that she ought to phone him

- przelecieć a. przemknąć komuś przez głowę [myśl, pomysł] to cross sb’s mind

- przeleciało a. przemknęło mu przez głowę, żeby do nich napisać the idea of writing to them crossed his mind

- wchodzić/nie wchodzić komuś do głowy [nauka, przedmiot szkolny] to come/to not come easily to sb

- daty zawsze łatwo wchodziły jej do głowy she’s always had a good head for dates

- języki obce łatwo wchodzą mu do głowy he picks up foreign languages easily, foreign languages come easily to him

- matematyka w ogóle nie wchodzi mi do głowy I have no head for maths

- wylecieć komuś z głowy to slip sb’s mind

- wszystko, czego się uczyłem, na egzaminie wyleciało mi z głowy I’d studied really hard, but during the exam my mind went blank, everything that I’d learned went out of my head during the exam

- wyleciało mi z głowy, że miałam pojechać po niego na lotnisko I was supposed to pick him up at the airport but it completely slipped my mind

- kłaść a. wbijać coś komuś w głowę a. do głowy to hammer sth into sb’s head

- kłaść a. pakować coś komuś łopatą do głowy to cram sth into sb’s head

- kręcić a. mącić a. mieszać komuś w głowie to mix sb up; to do sb’s head in GB pot.

- miałam/miał/miała pustkę w głowie my/his/her mind went blank

- mieć mętlik w głowie to be all mixed up

- moja w tym głowa, żeby… it’s up to me to…

- mieć coś z głową to be off one’s head

- mieć dobrze w głowie to be sensible

- mieć głowę do czegoś to have a (good) head for sth [matematyki, interesów]

- mieć głowę zajętą czymś/kimś to be preoccupied with sth/sb

- mieć spokojną głowę to have nothing to worry about

- mieć wolną głowę to have a clear head a. mind

- miesza a. mąci a. plącze mi/jej się w głowie I’m/she’s confused a. mixed up

- nabić a. zaprzątnąć sobie głowę czymś to stuff one’s head with sth

- nie mam teraz głowy do tego I’ve got too many other things on my mind to think about that right now

- robić coś z głową/bez głowy to use/to not use one’s head a. one’s common sense when doing sth

- wyjazd na wycieczkę zaplanowany z głową/zupełnie bez głowy a well-/thoughtlessly planned trip

- zaświtać komuś w głowie [myśl, pomysł] to dawn on sb

- już mi coś zaczęło świtać w głowie I was beginning to get the idea

- rozjaśniło mi/mu się w głowie it became clearer to me/him

- po rozmowie z matką rozjaśniło mi się w głowie talking to a. with my mother helped me sort it all out

- tracić głowę pot. to lose one’s head

- człowiek z głową a man/woman with a good head on his/her shoulders

- mądra głowa a brain pot.

- tęga głowa a brainbox GB pot., a brain pot.

- jej siostra to tęga a. mądra głowa her sister is a real brain

- z tego matematyka to nie lada głowa this mathematician is a real brain

- modnie uczesana głowa a fashionable hairstyle

- miała głowę prosto od fryzjera she’d just had her hair done

- zrób coś z tą głową, wyglądasz jak czupiradło do something with your hair, you look a fright

- do zapłacenia jest 100 zł na głowę a. od głowy it costs 100 zlotys each a. per person

- dochód na głowę mieszkańca per capita income

- spożycie alkoholu na głowę mieszkańca per capita alcohol consumption

- głowa rodziny the head of the family

- koronowane głowy crowned heads

- głowa państwa Polit. the head of state

- głowa kościoła anglikańskiego/(rzymsko)katolickiego Relig. the head of the Anglican/(Roman) Catholic church

■ kapuściana a. ośla a. zakuta głowa pot., obraźl. dimwit pot., obraźl., thickhead pot., obraźl.

- pójść a. skoczyć po rozum do głowy pot. to see the light (of reason) iron.

- łamać sobie głowę nad czymś pot. to puzzle over sth, to chew sth over

- łamać sobie głowę czymś to (w)rack a. cudgel one’s brain(s) about sth, to chew sth over

- mieć na tyle oleju w głowie, żeby… pot. to have the wit(s) a. the brains a. the sense to… pot.

- nie mieć oleju a. rozumu w głowie pot. not to have the sense one was born with

- mieć źle a. niedobrze w głowie pot. to need to have one’s head examined pot.

- mieć zielono a. pstro w głowie pot. to be an airhead pot.

- zawracać komuś głowę to bug sb pot.; to bother a. pester sb

- suszyć komuś głowę to nag sb

- przewracać komuś w głowie [zaszczyty, pochlebstwa, sukcesy] to go to sb’s head

- mieć coś/kogoś z głowy pot. (pozbyć się) to get rid of sb/sth; (załatwić sprawę) to get sth out of the way a. over (and done) with pot.

- wybić coś sobie z głowy pot. to get sth out of one’s head pot.

- wybij sobie z głowy wakacje za granicą you can just forget about going abroad for the holidays pot.

- wybić coś komuś z głowy pot. to put sb off sth

- muszę mu wybić z głowy ten pomysł I have to put him off that idea

- wziąć sobie kogoś/coś na głowę pot. to take sb/sth on one’s shoulders

- siedzieć komuś na głowie pot. to stay with sb

- rodzina z Kanady siedzi mi na głowie od miesiąca I’ve had relatives from Canada on my hands all month pot.

- zwalić się komuś na głowę pot. to descend on sb

- mieć z kimś/czymś urwanie głowy pot. to have one’s hands full with sb/sth pot.

- w domu było urwanie głowy there was bedlam in the house

- zachodzić w głowę pot. to go nuts trying to figure sth out pot.

- zachodzę w głowę, gdzie mogłam wsadzić paszport/zostawić teczkę I’m going nuts trying to figure out where I could’ve put my passport/left my briefcase

- zawrócić komuś w głowie (zbałamucić) to lead sb astray; (rozkochać) to turn sb’s head

- mieć głowę na karku a. nie od parady to have one’s head screwed on right a. screwed the right way, to have a good head on one’s shoulders

- przewyższać kogoś o głowę to be head and shoulders above sb

- (po)bić kogoś na głowę to outdo sb; to run a. make rings (a)round sb pot.

- konkurencja bije nas na głowę pod względem liczby sprzedanych egzemplarzy/kontroli jakości the competition is running rings around us in terms of sales/quality control

- mieć mocną/słabą głowę to have/to not have a strong head (for alcohol), to hold/to not hold (one’s) liquor well

- iść a. uderzać komuś do głowy [alkohol] to go (straight) to sb’s head

- kurzyło mu się z głowy he was drunk

- dać głowę (stracić życie) to lose one’s life

- głowę dam, że… I’m positive a. absolutely certain (that)…

- skrócić kogoś o głowę a. uciąć komuś głowę to behead sb

- nadstawiać głowy a. głowę to risk one’s neck

- odpowiadać a. ręczyć głową za kogoś/coś to stick one’s neck out for sb/sth

- naznaczyć cenę na czyjąś głowę to put a price on sb’s head

- chodzić z głową w chmurach to have one’s head in the clouds

- chować głowę w piasek to bury one’s head in the sand

- stać a. być postawionym na głowie pot. to make no sense

- wisieć (komuś) nad głową to be hanging over sb a. over sb’s head

- nosić głowę wysoko to hold up one’s head a. to hold one’s head (up) high

- rwać a. drzeć włosy z głowy to tear one’s hair out

- schylać a. pochylać głowę przed kimś to bow (down) before sb

- stawać na głowie (żeby coś zrobić) pot. to bend over backwards (to do sth), to break one’s neck (to do sth)

- tłuc a. walić głową o mur to beat a. bang one’s head against the wall a. against a brick wall

- ukręcić czemuś głowę pot. to hush sth up [sprawie, aferze]; to nip sth in the bud [plotce]

- wchodzić komuś na głowę pot. to walk all over sb

- wylać komuś kubeł zimnej wody na głowę pot. to bring sb (back) down to earth

- wylewać komuś pomyje na głowę pot. to bad-mouth sb pot.

- wziąć kogoś za głowę pot. to take sb in hand

- zmyć komuś głowę pot. to give sb what for pot.

- woda sodowa uderzyła mu do głowy pot. he’s become big-headed pot.

- włos ci/mu z głowy nie spadnie it won’t harm a hair on your/his head

- włos się mi/jej na głowie jeży (od czegoś) sth makes my/her hair stand on end, sth makes my/her hair curl

- życie a. los nie głaszcze go/jej po głowie he/she doesn’t have an easy life

- spokojna głowa not to worry pot.; don’t worry

- spokojna głowa, zdążymy don’t worry, we’ll be on time

- niech cię o to głowa nie boli that’s not your problem, don’t worry about it

- głowa do góry! chin up!, cheer up!

- marzenie ściętej głowy a pipe dream

- czapki z głów! hats off!

- co dwie głowy to nie jedna przysł. two heads are better than one przysł.